6 min. | 24 stycznia 2025
Co się dzieje gdy zostaniesz cofnięty z granicy? Poznaj swoje prawa
W popularnym filmie “Terminal”, postać grana przez Toma Hanksa, zostaje zatrzymana na lotnisku z uwagi na utratę obywatelstwa spowodowaną zamachem stanu w jego ojczyźnie. Chociaż jest to sytuacja zgoła skrajna, to przypadki zatrzymania na granicy po przylocie nie są wcale taką rzadkością. Co wtedy zrobić i jakie przysługują nam prawa?
Jakie mogą być powody cofnięcia na granicy?
Jest wiele przesłanek, mogących potencjalnie zaowocować cofnięciem pasażerów na granicy. Najczęstszą i najpoważniejszą są kłopoty z dokumentami podróżnymi, czyli z paszportami/dowodami osobistymi oraz wizami, jeśli te są wymagane. W ramach podróży odbywających się po terytorium Unii Europejskiej, podróżnym posiadającym unijne obywatelstwo, wystarczy posiadanie ważnego dowodu osobistego. Dodatkowo, w strefie Schengen znajdują się także Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria, które dla europejczyków oferują tożsame warunki wyjazdu jak państwa zrzeszone w UE. Podróżując do krajów UE i strefy Schengen dowód osobisty powinien być ważny co najmniej do dnia powrotu do Polski.
Jeżeli z kolei podróżujemy poza strefę Schengen, jestesmy zobligowani do posiadania paszportu. Niewielu pasażerów zdaje sobie sprawę z tego, że aby skutecznie udać się w podróż należy posiadać paszport, którego ważność (w zależności od destynacji) powinna wahać się od 3 do nawet 6 miesięcy. Dodatkowo, jeśli w danym kraju konieczne do przekroczenia granicy jest posiadanie wizy należy się w nią zaopatrzyć przed podróżną lub na lotnisku po przylocie. Do popularnych kierunków “wizowych” należą obecnie m.in. Egipt, Madagaskar, Malediwy czy Oman. Wszystkie wskazane powyżej dokumenty powinny być oryginalne, niezniszczone i niebudzące wątpliwości organów granicznych.
Warto mieć także na uwadze, że w niektórych krajach mogą obowiązywać dodatkowe wymagania przy przekraczaniu granicy, np. konieczność posiadania określonych szczepień. W przypadku wystąpienia pewnych nadzwyczajnych okoliczności, m.in. pandemii, powinniśmy się także zapoznać z wymogami i restrykcjami obowiązującymi w związku z tym w miejscu, do którego się udajemy. W latach 2020-2021 dla podróżowania obowiązkowe były m.in. paszporty COVIDowe. Z tego powodu, zawsze najlepiej zweryfikować to na krótko przed podróżą na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Innym powodem – niezwiązanym z wymogami natury formalnej – może być nieodpowiednie zachowanie pasażera. Należy pamiętać, że kontrola graniczna to nie miejsce na żarty o posiadaniu materiałów wybuchowych ani agresywne zachowania w stosunku do strażników granicznych. Podobnie, gdy pasażer znajduje się na liście osób ściganych lub poszukiwanych, nie zostanie wpuszczony na teren państwa, a zatrzymany przez strażników i w ostateczności oddany w ręce funkcjonariuszy policji. Straż graniczna zatrzyma także pasażera, jeśli ma wątpliwości co do legalności jego dokumentów, celu podróży czy wcześniej odbytych lotów.
Co w sytuacji, gdy nie zostanę wpuszczony na terytorium państwa, do którego przybyłem?
W celu wyjaśnienia okoliczności związanych z cofnięciem, pasażer może zostać czasowo zatrzymany w specjalnej strefie tranzytowej. Podróżny ma jednak prawo oczekiwać, że zostanie potraktowany z poszanowaniem jego praw obywatelskich i godności. Europejski Trybunał Praw Człowieka, w sprawie o sygn. 26291/06, Gahramanov przeciwko Azerbejdżanowi, zawyrokował, że pozostawienie zatrzymanego w zamknięciu na kilka godzin – o ile umotywowane jest to względami bezpieczeństwa – nie narusza art. 5 ust. 1 Konwencji o prawach człowieka. Podróżni zatem każdorazowo, w przypadku zatrzymania przez straż graniczną do wyjaśnienia, powinni uzbroić się w cierpliwość. Przed podróżą powinniśmy także sprawdzić dane kontaktowe do lokalnego konsulatu lub ambasady, której pracownicy w razie potrzeby mogą udzielić nam pomocy.
Straż graniczna, która podejmuje decyzję o niewpuszczeniu pasażera do kraju przylotu, powinna przedstawić mu pisemne uzasadnienie decyzji o cofnięciu z granicy. Ma on prawo poznać powody takiego postępowania. Zgodnie z art. 33 Ustawy o cudzoziemcach, w przypadku odmowy wjazdu na terytorium Polski, decyzję o odmowie wjazdu wydaje komendant placówki Straży Granicznej. Przysługuje od niej odwołanie do Komendanta Głównego Straży Granicznej, ale decyzja staje się wykonalna od razu. Co to oznacza? Cudzoziemiec jest w takim przypadku zobowiązany do powrotu do kraju, z którego przybył. Transport odbywa się możliwie najbliższym lotem, na koszt podróżnego.
Jakie mam prawa?
Podstawowym prawem każdego pasażera jest prawo do poszanowania jego godności i praw człowieka. Bez względu na powód zatrzymania na granicy, podróżny ma prawo do bezpieczeństwa osobistego oraz uniknięcia tortur.
Przede wszystkim – o czym wspomniano powyżej – pasażerowi zatrzymanemu na granicy przysługuje prawa do bycia informowanym. Straż Graniczna powinna udzielić wszystkich niezbędnych informacji o tym, z jakiego powodu nastąpiło zatrzymanie, jak będzie wyglądać weryfikacja wątpliwości i wreszcie z jakiego powodu następuje cofnięcie z granicy. Po drugie, prawem pasażera jest możliwość odwołania się od decyzji strażników granicznych. W przypadku cofnięcia z Polskiej granicy, cudzoziemiec ma 14 dni, aby złożyć odwołanie. Ponadto, pasażer ma prawo do podjęcia kontaktu z lokalnym konsulatem lub ambasadą, aby zasięgnąć tam porady lub wsparcia – w tym także finansowego. W nadzwyczajnych okolicznościach konsulat lub ambasada mogą pokryć koszty powrotu pasażera do kraju, o ile nie posiada on przy sobie środków na ten cel. Po powrocie, pasażer zobowiązany jest do zwrotu należności. Może dojść także do sytuacji, gdy nie będziemy w stanie porozumieć się ze strażą graniczną – mamy wówczas prawo do skorzystania także z pomocy tłumacza. Podróżny ma także prawo do skorzystania z pomocy prawnej.
Jak przygotować się do wyjazdu?
Aby uniknąć nieprzyjemności, o których mowa powyżej, należy przygotować się już na etapie planowania podróży. Przede wszystkim, znajdź dane kontaktowe do konsulatu lub ambasady, a nade wszystko sprawdź jakie wymagania obowiązują w kraju, do którego się wybierasz: czy wystarczy ci dowód osobisty, czy potrzebujesz wizy lub dodatkowych dokumentów, czy posiadasz odpowiednie ubezpieczenie zdrowotne oraz środki na ewentualną podróż powrotną. Przygotuj kopię powyższych dokumentów na wypadek, gdybyś zgubił lub zniszczył je w trakcie podróży. Warto także zweryfikować swoje ostatnie podróże. Niektóre historie pobytowe utrudniają wjazd do poszczególnych krajów, np. na terytorium USA nie zostanie wpuszczony podróżny, który wcześniej odbył podróż m.in. do Iranu czy Iraku.
Zgłoś się po pomoc do specjalisty!
Sprawy związany z cofnięciem pasażerów z granicy bywają zwykle złożone. Z tego powodu warto skonsultować się z prawnikiem wyspecjalizowanym w prawie migracyjnym, który przeanalizuje decyzję o odmowie wjazdu, oceni podstawy prawne oraz przygotuje skuteczne odwołanie. Jeśli podczas procedury na lotnisku doszło do naruszenia twoich praw, wspomoże Cię także w podjęciu stosownych kroków.
Pozwól nam go rozwiązać!
2760 złotych rekompensaty dla każdego pasażera.

