Kiedy odszkodowanie za opóźniony lub odwołany lot nie przysługuje?

Grupa pasażerów udała się na lotnisko celem odbycia lotu na wymarzone wakacje. Niestety, na miejscu dowiedzieli się, iż ich podróż została odwołana. W związku z tym poszkodowani wystosowali do operatora lotniczego reklamację wraz z wezwaniem do zapłaty należnej rekompensaty. Po pewnym czasie przewoźnik udzielił odpowiedzi, informując, iż nie wypłaci kwoty odszkodowania, gdyż odwołanie lotu miało miejsce ze względu na… nadzwyczajne okoliczności. Co to sformułowanie właściwie oznacza? W jakiej sytuacji linia lotnicza faktycznie będzie mogła powoływać się na wystąpienie siły wyższej?

Odmowa wypłaty odszkodowania

Powyższa sytuacja nie jest odosobnionym przypadkiem. Firmy zajmujące się przeprowadzaniem rejsów powietrznych każdym możliwym sposobem starają się uniknąć odpowiedzialności odszkodowawczej nałożonej na nich z mocy Rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Najczęściej wykorzystywanym ku temu narzędziem jest właśnie powołanie się na wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, co ma stanowić podstawę do oddalenia niemal każdej złożonej reklamacji.

Należy mieć jednak świadomość, że wyłączenie powyższej odpowiedzialności wymaga spełnienia pewnych przesłanek, a nierzadko bywa, iż przewoźnik, uzasadniając odmowę wypłaty rekompensaty, poprzestaje na lakonicznym i enigmatycznym oznaczeniu pewnego rodzaju siły wyższej, której wystąpienia nie popiera żadnymi dowodami.

Podstawa prawna. Kiedy operator może powołać się na unijne przepisy?

Rozporządzenie WE 261/2004, jako akt obowiązujący w porządku prawnym Unii Europejskiej, nie jest oczywiście bezwzględnie obowiązującym aktem prawnym dla każdej linii lotniczej w każdym kraju na świecie. Z tego powodu w celu uzyskania odszkodowania od danego operatora, należy najpierw zwrócić uwagę dwie rzeczy.

Po pierwsze, co najmniej jedno lotnisko trasy musi znajdować się na terenie państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub w terytorium od niego zależnym (np. Wyspy Kanaryjskie) albo w Szwajcarii, Norwegii czy Islandii.

Po drugie, siedziba przedsiębiorcy będącego operatorem lotniczym musi znajdować się na terenie jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zarówno lotnisko przylotu jak i lotnisko wylotu znajdują się we wspólnocie – wówczas linia lotnicza odpowiada na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu niezależnie od tego z jakiego kraju pochodzi.

Akt prawny obowiązujący w Unii Europejskiej jest źródłem nie tylko podstaw odpowiedzialności przewoźników powietrznych za komplikacje w postaci opóźnienia lub odwołania lotu, ale także tworzy ramy do ograniczenia lub całkowitego wyłączenia obowiązku linii lotniczych do zapłaty rekompensaty. Szczegółowym przepisem z którego wynika możliwość wyłączenia odpowiedzialności ze względu na siłę wyższą jest art. 5 ust. 3 rozporządzenia, ale istotne znaczenie ma również treść preambuły powyższego dokumentu.

Preambuła

Zgodnie z punktem (14) preambuły Rozporządzenia (WE) nr 261/2004:

„Podobnie jak w konwencji montrealskiej, zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku gdy zderzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Okoliczności te mogą, w szczególności, zaistnieć w przypadku destabilizacji politycznej, warunków meteorologicznych uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwanych wad mogących wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajków mających wpływ na działalność przewoźnika.”

Z kolei punkt (15) preambuły głosi, iż:

„Za nadzwyczajne okoliczności powinno się uważać sytuację, gdy decyzja kierownictwa lotu w stosunku do danego samolotu spowodowała danego dnia powstanie dużego opóźnienia, przełożenie lotu na następny dzień albo odwołanie jednego lub więcej lotów tego samego samolotu pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków przez zainteresowanego przewoźnika, by uniknąć tych opóźnień lub odwołań lotów”

Artykuł 5 ustęp 3 rozporządzenia nr 261/2004

Artykuł 5 rozporządzenia dotyczy odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za odwołanie zaplanowanego lotu. Jest on ściśle związany z artykułem 7, w którym ustalono szczegółowe warunki wypłacenia rekompensaty w określonej wysokości. Ustęp 3 artykułu 5 wskazuje jednak, że:

„Obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.”

Podkreślenia wymaga fakt, iż pomimo posługiwania się w powyższym przepisie terminem „odwołanie”, znajduje on również zastosowanie w stosunku do lotów opóźnionych.

Ograniczenia w przypadku odwołaniu lotu

Jeżeli Twój lot został odwołany, zanim rozpoczęta zostanie procedura dochodzenia odszkodowania, należy zwrócić uwagę na dodatkowy aspekt sprawy związany z przede wszystkim z czasem, w jakim klient dowiedział się od operatora lotniczego o tym, iż planowana podróż nie odbędzie się.

Jeżeli bowiem operator poinformował pasażerów o odwołaniu na 14 dni przed planowanym odlotem, wówczas nie będzie zobowiązany do wypłacenia odszkodowania niezależnie od przyczyny, dla której rejs został anulowany.

W przypadku odwołania podróży pomiędzy 14 a 7 dniem przed odlotem, przewoźnik może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli wystąpi wobec poszkodowanego z propozycją podróży alternatywnej do miejsca docelowego – jednak pod warunkiem, że nowy wylot nie odbędzie się ponad dwie godziny wcześniej niż miało to być pierwotnie, a podróżujący dotrą na miejsce docelowe maksymalne cztery godziny po godzinie, w której odbyłoby się to bez komplikacji.

Z kolei w sytuacji odwołania lotu na 7 lub mniej dni przed wylotem zwolnienie odpowiedzialności linii lotniczej nastąpi w przypadku zaoferowania trasy alternatywnej, która rozpocznie się nie wcześniej niż godzinę i nie zakończy się wcześniej niż dwie godziny niż jak przewidywała oryginalna rezerwacja.

W tym momencie warto zwrócić uwagę na istotne udogodnienie, które ustawodawca zagwarantował pasażerom lotów – ciężar dowodu tego, że klient został poinformowany o odwołaniu lotu spoczywa na linii lotniczej.

Jak rozumieć przesłankę „nadzwyczajnych okoliczności”?

Zgodnie z literalnym brzmieniem Rozporządzenia WE 261/2004:

„Obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.”

W tak zarysowanych ramach prawnych stwierdzić możemy, że wyłączenie odpowiedzialności przewoźnika ze względu na wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności jest możliwe, gdy operator linii lotniczej udowodni, iż:

• nastąpiły okoliczności o charakterze zewnętrznym, nieuchronnym, niemożliwe do przewidzenia oraz które nie wpisują się w zakres normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego,
• powyższym okolicznościom nie dało się w żaden sposób zapobiec za pomocą dostosowanych do sytuacji środków.

Zawodowy charakter należy wiązać m.in. z posiadaniem odpowiednich procedur na wypadek pojawienia się przeszkody danego rodzaju, zaś środki dostosowane do sytuacji winny mieć charakter zapobiegawczy, a także następczy, proporcjonalny do okoliczności (np. pięciogodzinne opóźnienie wywołane nieprzewidzianą usterką możliwą do naprawienia w kilkanaście minut nie będzie korzystało z ochrony z tytułu siły wyższej).

Przykładowy katalog nadzwyczajnych okoliczności

Pośród najczęściej występujących zjawisk, które zarówno w środowisku przewoźników lotniczych jak i w orzecznictwie określa się mianem nadzwyczajnych okoliczności, są:

• zagrożenie bezpieczeństwa,
• nieoczekiwane wady mogące wpłynąć na bezpieczeństwo lotu,
• niekorzystne warunki meteorologiczne (np. burza, silny wiatr, niebezpieczna śnieżyca),
• kolizja samolotu z ptakiem,
• strajki o charakterze zewnętrznym z perspektywy przedsiębiorstwa lotniczego,
• zamieszki i niepokoje społeczne, wojna lub inne problemy polityczne,
• klęski żywiołowe,
• poważna choroba zakaźna pasażera lotu,
• niesforna postawa pasażera lotu.

Orzecznictwo. W jaki sposób sądu definiują nadzwyczajne okoliczności?

Powyższy katalog nie wyczerpuje wszystkich czynników, które można uznać za siłę wyższą. Jednocześnie nie każda z powyższych sytuacji zawsze będzie umożliwiać linii lotniczej niewypłacenie rekompensaty. Dla każdego z tych przypadków znaleźć można bogate orzecznictwo wskazujące szczegółowe warunki i zasady klasyfikacji.

Warunki atmosferyczne

Wyroki zapadające w Polsce wskazują, że nie zawsze utrudnienia pogodowe będą zwalniały przewoźnika z obowiązku zapłaty. Nie będzie tak na przykład, gdy operator rejsu powietrznego w ramach swojej działalności powinien liczyć się z możliwością wystąpienia pewnych trudności. Przykładowo, opady śniegu zimą nie są wydarzeniem niespodziewanym, dlatego linia lotnicza powinna opracować procedury odśnieżania pasu startowego i odladzania samolotów.

Kolizja samolotu z ptakiem

O ile co do zasady jest to zjawisko niemożliwe do przewidzenia, to jednak sądy trafnie wskazują, że następująca po nich kontrola stanu maszyny i ewentualne naprawy nie powinny ciągnąć się w nieskończoność i dokonane winny być w racjonalnym czasie. Nieuzasadnione wielogodzinne opóźnienie lotu wskutek takiego zdarzenia może przekroczyć granice nadzwyczajnych okoliczności, w związku z czym linia lotnicza będzie musiała zapłacić rekompensatę.

Strajki

Orzecznictwo dzieli strajki na te o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym, przy czym tylko te pierwsze wyłączają odpowiedzialność przewoźnika. Są to strajki, które następują w środowiskach poza pracownikami operującymi dany lot, np. wśród pracowników lotniska. Jeżeli protestują pracownicy danego przewoźnika, linia lotnicza ponosi odpowiedzialność.

Wątpliwości? Skontaktuj się z nami!

Jak zostało to wykazane, zawiłości związane z terminem „nadzwyczajne okoliczności” mogą przyprawić o zawrót głowy. Nierzadko trudno jest ustalić to, czy mamy do czynienia z siłą wyższą. W każdym bądź razie linie lotnicze niemal zawsze każdą wątpliwość wykorzystają na swoją korzyść, nadając różnym sytuacjom miano „nadzwyczajnych okoliczności”. Dlatego też skrupulatna analiza sprawy jest niezbędnym krokiem w każdej sytuacji.

Z tego powodu, jeżeli Twój lot został odwołany lub opóźniony, najlepiej będzie skontaktować się z profesjonalistami. Jako pośrednicy w sprawach o rekompensatę na podstawie Rozporządzenia (WE) nr 261/2004, posiadamy bogatą wiedzę i doświadczenie w ustalaniu, czy dane okoliczności faktycznie można zaklasyfikować jako siłę wyższą.

Nawiązując z nami współpracę będziesz mieć pewność, że Twoja sprawa jest we właściwych rękach, a szanse na wygraną są najwyższe. Wypełnij formularz na stronie aby otrzymać bezpłatną informację, czy możesz ubiegać się o odszkodowanie. Jeśli będzie to możliwe, zapraszamy do skorzystania z naszej pomocy – zajmiemy się twoją sprawą bez żadnych opłat, a prowizję pobierzemy dopiero po wygranej.